جستجو برای طلای پهلوی و یادگارهای جنگ جهانی

به گزارش میراث‌باشی، نخستین‌بار در دولت حسن روحانی و در دوره ریاست مسعود سلطانی‌فر در سال ۱۳۹۳ بود که موضوع حفاری‌های جنگ جهانی به عرصه میراث فرهنگی وارد شد. در آن زمان، باستان‌شناسان برجسته اعلام کردند که دو فرد صاحب‌نفوذ از میراث‌فرهنگی خواسته‌اند تا در نزدیکی یک اثر تاریخی در سمنان به جستجوی ۲۰ تن طلای آلمانی‌ها در دوران جنگ جهانی پرداخته شود.

تاریخ‌شناسان برجسته در آن زمان اظهار داشتند که وجود چنین حجمی از طلا در ایران بعید است و اساساً حمل و نقل آن در آن دوران غیرممکن بود. همچنین، اسناد جنگ جهانی نشان نمی‌دهند که چنین میزان طلا وارد ایران شده باشد و این موضوع تنها یک توهم است.

پس از انتشار گزارشی در رسانه‌ها که به نقد این ادعا پرداخته بود، به نظر می‌رسید که از انجام چنین حفاری‌هایی منصرف شده‌اند. اما این پایان ماجرا نبود. در دوران وزارت «علی اصغر مونسان»، حفاری‌های مشابه در دیگر مناطق سمنان به منظور جستجوی گنج‌های خیالی آغاز شد، هرچند نتیجه‌ای در پی نداشت.

ردپای حفاری‌های پرحاشیه نه تنها در دوران کنونی، بلکه در دوره‌های پهلوی اول و دوم و حتی قاجار نیز دیده می‌شود. این حفاری‌ها اغلب به سفارش صاحبان قدرت، به صورت رسمی و با مجوز وزارت میراث‌فرهنگی یا وزارت فرهنگ و هنر و معارف سابق انجام می‌گرفت.

در حال حاضر، به گفته برخی باستان‌شناسان و مدیران میراث فرهنگی معتبر، این نوع حفاری‌ها اغلب با شکست مواجه شده‌اند و هیچ نتیجه‌ای به دست نیامده است.

اما مدل جدیدتر حفاری‌ها به جستجوی گنج‌های دوران پهلوی اول و دوم اختصاص دارد. این حفاری‌ها در دوران دولت مرحوم ابراهیم رییسی و در وزارت سید عزت‌الله ضرغامی آغاز شد. در دوره وزارت ضرغامی، موضوع حفاری‌های پرحاشیه به طور علنی مطرح شد و در طول ۴۰ سال گذشته، این نوع حفاری‌ها تنها چند بار به صورت غیرعلنی و تحت نظارت پژوهشگاه میراث‌فرهنگی انجام می‌شد.

با این حال، پس از شکست حفاران غیرمجاز، این حفاری‌ها به صورت علنی توسط مجلس با واکنش‌های تند فعالان میراث فرهنگی و دیگر ذی‌نفعان مطرح شد. این گروه‌ها به وزارت میراث فرهنگی فشار آوردند تا از این نوع حفاری‌ها جلوگیری کند، اما همچنان حفاری‌ها ادامه داشت.

این جستجوهای خیالی که در مناطق مختلف ایران انجام شد، شامل حفاری در مناطق مختلفی از جمله تپه‌های شهریار، کاخ نیاوران و مناطق دیگر بود. اغلب این حفاری‌ها به هیچ نتیجه‌ای نرسید و تنها باعث تخریب لایه‌های تاریخی و فرهنگی شد.

با وجود اعتراضات گسترده از سوی باستان‌شناسان و فعالان میراث‌فرهنگی، این حفاری‌ها همچنان ادامه دارد و اخیراً حتی به مناطقی همچون کلاردشت مازندران و بهشت زهرا نیز کشیده شده است.

این اقدامات باعث بروز سوالاتی جدی در جامعه شده است. چرا برای یافتن گنج‌های خیالی باید چنین آسیب‌هایی به محوطه‌های تاریخی وارد شود؟ آیا بهتر نیست که به جای جستجوی گنج‌های فرضی، به مشکلات اقتصادی و فسادهای مالی در کشور توجه کنیم و ریشه‌های اصلی فساد را شناسایی و مورد پیگیری قرار دهیم؟