6 میلیون اثر در 261 موزه وزارت میراث فرهنگی نگهداری می شود اما فقط 68 مخزن موزه ای داریم / از این تعداد تنها 6 مخزن امن استاندارد هستند

به گزارش خبرنگار اجتماعی آرمان خبر، در جریان جنگ 12 روزه ، حفاظت از میراث فرهنگی و آثار تاریخی به یکی از دغدغه های اصلی کشور تبدیل شد؛ گنجینه هایی که نه تنها نماد هویت ملی، بلکه بخشی از حافظه تاریخی جهان اند. در این میان، اقدامات فوری برای صیانت از این آثار ارزشمند در دستور کار وزارت میراث فرهنگی قرار گرفت.

برای نمونه، مجسمه باشکوه داریوش در موزه ملی ایران که از نفیس ترین آثار باستانی به‌شمار می‌رود، با پوشش‌های ضدحرارت و لایه‌هایی از گونی شن ایمن‌سازی شد؛ اقدامی که نماد تلاش برای زنده نگه‌داشتن تاریخ در میان شعله‌های جنگ بود.

وزارت میراث فرهنگی در این مدت کوشید تا از تخریب احتمالی آثار جلوگیری کند. اکنون، در دوران آتش بس، این وزارتخانه بر آن است که زیرساخت‌های حفاظت بحران‌محور را تقویت کند؛ از جمله ایجاد مخازن امن دارای استاندارد برای نگهداری موقت آثار در مواقع اضطراری، ارتقاء تجهیزات موزه‌ها و تدوین پروتکل‌های مشترک با سازمان‌های میراث جهانی.

تعداد اشیا انتقال یافته به مخازن در دوران جنگ 12 روزه، 62 هزار و 453 اثر و تعداد اشیا و آثاری که حفاظت برجا شده اند 4 هزار اثر بود. نیروی انسانی انتقال و حفاظت در جای آثار نیز 21 هزار نفر ساعت بود.

طبق آسیب شناسی های انجام شده و ارزیابی وضعیت حفاظت از میراث فرهنگی، مشخص شده است که محدودیت در اماکن شاخص تاریخی و موزه ها به عنوان اماکن دارای درجه بندی امنیتی در شرایط بحران، عدم تناسب مخازن موزه ای و مخازن امن با تعداد آثار تاریخی و فرهنگی نگهداری شده در موزه ها: 6 میلیون اثر و مواد فرهنگی در بالغ بر 261 موزه تابعه وزارت نگهداری می شود در حالی که وزارت دارای 68 مخزن موزه ای است که از این بین تنها 6 مخزن امن استاندارد را دارا هستند.

همچنین عدم تناسب نیروی انسانی حفاظتی و مراقب نسبت به تعداد آثار تاریخی و فرهنگی نگهداری شده در موزه ها بسیار به چشم می خورد؛ برای مثال برای نگهداری، ساماندهی و مدیریت ۶ میلیون اثر و مواد فرهنگی تنها ۱۷۵ امین اموال فرهنگی در کشور وجود دارد (میانگین بالغ بر ۳۴ هزار اثر در تولیت هر امین اموال است. استاندارد تعداد اموال در اختیار هر امین اموال حداکثر ۱۰ هزار اثر)

عدم تناسب تعداد نیروهای یگان حفاظت و تجهیزات در اختیار با تعداد آثار تحت حفاظت و اداری بودن پست و شرایط جذب امین اموال فرهنگی موزه ها (موجب ایجاد محدودیت های اداری و حمایتی برای حضور در مواقع اضطراری می شود) نیز باید مورد توجه قرار گیرد.

عدم امکان ارائه خدمات نگهداری آثار در اختیار بخش خصوصی در مخارن امن نیز یکی دیگر از مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد. در کشور بالغ بر ۲۲۰ موزه خصوصی و ۳۱۸ مجموعه آثار خصوصی وجود دارد. نبود ظرفیت و سازو کار امانت سپاری این اموال در شرایط اضطراری برای نگهداری و ایمنی (در قالب برنامه حمایت از بخش خصوصی) بسیار قابل توجه است.

همچنین کمبود شدید تجهیزات لجستیکی امن برای بسته بندی، حفاظت و انتقال آثار (نبود سیستم ذخیره در استاد و استان ها)، عدم استحکام بسیاری از موزه ها و مخازن و به روز نبودن شرایط ساختمانی و تجهیزاتی موزه ها متناسب با پیشرفت توان و نحوه تاثیر سلاح های جنگی، نبود پلان مدیریت بحران داخلی و محیطی برای موزه ها، پایگاه ها و اماکن تاریخی، نبود سیستم متمرکز، هوشمند و یکپارچه پایش وضعیت آثار، انفعال نهادهای بین المللی حفاظت و صیانت از میراث فرهنگی از دیگر مواردی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

برنامه میراث فرهنگی برای رفع آسیب ها و کمبودها چیست؟

برنامه ها و راهبردهای پیش روی وزارت میراث فرهنگی برای ارتقا ایمنی و حفاظت از میراث فرهنگی در شرایط بحرانی و تجاوزات مسلحانه به شرح زیر است: استحکام بخشی و ایمنی کلیه موزه ها (تدوین برنامه و ایجاد ردیف اعتباری ویژه و مستمر)،  توسعه و ارتقاء عاجل مخازن امن موزه ای در سراسر کشور (ارتقاء و توسعه منابع در اختیار برای ساخت و ارتقاء مخازن موزه ای)، بازنگری ضوابط ساخت و ایجاد موزه و الزام ایجاد مخزن امن و سیستم های حفاظتی، ایجاد سیستم های حفاظت برجای آثار تاریخی، راه اندازی دبیرخانه دائمی و کمیته مدیریت بحران در میراث فرهنگی در وزارتخانه با همکاری نهادهای ذی مدخل به ویژه نهادهای انتظامی و امنیتی، فعال کردن ظرفیت دیپلماسی برای کسب و پیگیری حمایت حقوقی نهادهای بین المللی فرهنگی به ویژه یونسکو، حضور و نقش آفرینی موثر در نهادها و مجامع بین المللی میراث فرهنگی، تدوین و اجرای پلان مدیریت بحران برای آثار و موزه های شاخص و برگزاری مانورهای دوره ای و فعال کردن کمیته سپر آبی در وزارت و الصاق نشان سپر آبی بر روی کلیه آثار و موقعیت آثار بر روی نقشه های جهانی از جمله این اقدامات است.

همچنین می توان به ارتقاء کمی و کیفی نیروی انسانی مرتبط نظیر امنای اموال یگان حفاظت و … و آموزش عملی مستمر و بازنگری در شرایط جذب، بازنگری در جایگاه و طبقه بندی مشاغل موزه ای و امنای اموال، راه اندازی موزه های مجازی با موضوع تهاجم رژیم صهیونی در استان های هدف به منظور مستندسازی و معرفی جنایت رژیم اسراییل، ثبت مکان رویدادهای مرتبط با جنایت رژیم صهیونی و دفاع مقدس دوم در فهرست آثار ملی، بهره گیری از ظرفیت های میراث فرهنگی در برنامه های تقویت انسجام ملی و امید اجتماعی و بهره گیری و تقویت ظرفیت های اجتماعی و مردمی به ویژه یگان های حفاظت مردمی برای حفاظت و صیانت از میراث فرهنگی نیز اشاره کرد.