تضمین خرید خدمات فضایی؛ راه حلی برای رونق بخش خصوصی

به گزارش خبرنگار فضا و نجوم آرمان خبر، آیین گرامیداشت روز ارتباطات  با حضور دکتر مسعود پزشکیان؛ رئیس جمهوری و سیدستار هاشمی؛ وزیر ارتباطات، امروز در پژوهشگاه فضایی ایران برگزار شد.

در حاشیه این این رویداد، پنل فضایی با عنوان “اقتصاد فضا؛ چالش‌ها و فرصت‌ها برگزار شد.

این پنل با حضور امیرحسین دوائی؛ استاد دانشگاه علم و صنعت ایران و مدیر پنل، علی صادقی نائینی؛ مشاور رئیس سازمان فضایی ایران؛ محمدرضا اسماعیلی؛ مدیرعامل مؤسسه سنجش از دور بصیر، احمد سلیمانی؛ رئیس گروه توسعه صنعت فضایی، سجاد حیدریان؛ پژوهشگر توسعه صنعت فضایی ایران و نادر مکاری؛ سرپرست معاونت‌ طراحی و تخمین مأموریت برگزار شد.

محمدرضا اسماعیلی، مدیرعامل مؤسسه سنجش از دور بصیر، گفت: همکاری مناسبی میان دولت و بخش خصوصی شکل گرفته است؛ یعنی دولت به‌درستی برخی امور را به بخش خصوصی تفویض کرده و شرکت‌ها نیز در حال اجرای پروژه‌ها هستند. برای نمونه، فعالیت‌هایی مشابه آنچه شرکت‌هایی مانند «اسپیس‌ایکس» انجام داده و می‌دهند. در سطح جهانی نیز شرکت‌هایی مانند «بلو اوریجین» وجود دارند که فعالیت‌های فضایی را کاملاً خصوصی و متناسب با نیازها انجام می‌دهند.

وی افزود: در کشورهای پیشرفته، قوانین و مقررات برای ترغیب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در حوزه فضا به‌روز می‌شود و تلاش می‌شود ریسک‌ها را تا جای ممکن کاهش دهند. با توجه به روند رخدادها در سال‌های اخیر و حتی در آینده نزدیک، می‌توان پیش‌بینی کرد که آمریکا همچنان لیدر بازار باقی خواهد ماند، هرچند نمی‌توان با قطعیت صد درصدی صحبت کرد.

اسماعیلی ادامه داد: در ایران اگر بخواهم خیلی خلاصه روند را بیان کنم، تا مدت‌ها تمرکز بر این بود که تمام فعالیت‌های فضایی صرفاً توسط بخش دولتی انجام شود. اما خوشبختانه امروز توانمندی‌هایی در کشور وجود دارد. ما توان پرتاب داریم، هرچند این توان محدود است و نمی‌توانیم هر نوع ماهواره‌ای را به هر ارتفاعی پرتاب کنیم.

وی گفت: نکته مهم این است که تجربه ساخت و مهندسی ماهواره در کشور طی سال‌های اخیر پیشرفت قابل توجهی داشته و شرکت‌های مختلفی با حمایت‌ها و سیاست‌گذاری‌ها وارد این حوزه شده‌اند. از سوی دیگر، تحریم‌های بین‌المللی سعی در محدود کردن توان ما در این زمینه داشته‌اند. تمرکز اصلی، از دید من، بیشتر بر مسائل مرتبط با امنیت ملی بوده تا بهره‌وری اقتصادی یا توسعه تجاری.

اسماعیلی خاطرنشان کرد: ما در زمینه تأمین قطعات پیشرفته دچار مشکل هستیم و ناچاریم در ساخت بسیاری از اجزا خودکفا شویم یا به‌گونه‌ای شرایط را فراهم کنیم که به این قطعات دسترسی داشته باشیم. با این حال، اخیراً پیشرفت‌هایی در پرتاب‌های موفق به مدارهای پایین (LEO) داشته‌ایم و برنامه‌های دانشگاهی و شرکت‌های خصوصی نیز به همین سمت حرکت می‌کنند.

وی تأکید کرد: اگر بخواهیم وضعیت خود را با جهان مقایسه کنیم، در سطح بین‌المللی اکوسیستم سرمایه‌گذاری بسیار قدرتمند است، در حالی که در ایران این دسترسی محدود است. کشورهای دیگر به تجهیزات و قطعات بدون محدودیت دسترسی دارند، اما ما به دلیل تحریم‌ها در این زمینه با چالش مواجه هستیم. همچنین، بازار بزرگ‌تری پیش روی آن‌ها قرار دارد، در حالی که در ایران تقریباً تنها مشتری دولت است.

مدیرعامل مؤسسه بصیر گفت: مهم‌ترین چالش از دید من، تحریم‌ها هستند. پس از آن، چالش تجربه و تخصص فنی مطرح می‌شود. البته ما نیروی فنی داریم، اما متأسفانه وقتی به مرحله بلوغ و توانمندی می‌رسند، به دلیل شرایط، کشور را ترک می‌کنند و این مسأله برای شرکت‌ها به‌ویژه در بخش خصوصی چالش‌برانگیز است.

وی ادامه داد: در کنار این موارد، قوانین و مقررات داخلی نیز چالش دیگری محسوب می‌شود. گاهی قوانینی تصویب می‌شوند و خیلی زود نقض می‌گردند یا تغییر می‌کنند، به‌گونه‌ای که امنیتی برای بخش خصوصی در برنامه‌ریزی باقی نمی‌ماند. اگر بخواهیم در رقابت با شرکت‌های خارجی موفق باشیم، باید این چالش‌ها را جدی بگیریم.

اسماعیلی افزود: یکی دیگر از چالش‌ها، چرخه‌های توسعه است. مثلاً در حوزه ساخت ماهواره، این چرخه‌ها در حال رسیدن به ثبات نسبی هستند، اما هنوز مشکلاتی وجود دارد. روندی در کشور طی شده که در ابتدا تمام فعالیت‌های فضایی در انحصار بخش دولتی بود، اما حالا در دوره گذار هستیم. دولت و نهادهای حاکمیتی در حال دعوت از شرکت‌های خصوصی برای مشارکت هستند و این شرکت‌ها نیز وارد فاز سرمایه‌گذاری شده‌اند.

وی گفت: پروژه‌های مهمی در حال واگذاری به بخش خصوصی است و امیدواریم در آینده با تشکیل کنسرسیوم‌های دولتی-خصوصی بتوان فضا را بهتر مدیریت و تصمیم‌سازی کرد. البته با توجه به چالش‌ها و محدودیت‌هایی که عرض کردم، شرکت‌های فعال در این حوزه همچنان با مشکلاتی مواجه هستند.

وی گفت: مکانیسم‌های حمایتی‌ای که می‌تواند به خروج از وضعیت فعلی کمک کند، به‌طور خلاصه در چند محور قابل بررسی است. نخستین و مهم‌ترین موضوع این است که اسناد بالادستی و برنامه‌هایی مانند “سند ملی فضایی” به درستی تدوین و ابلاغ شوند. البته این اسناد وجود دارند و آقای سلیمانی هم به آن‌ها اشاره کردند، اما همچنان دارای ضعف‌ها و گپ‌هایی هستند. برای مثال، در این اسناد هیچ اشاره‌ای به جزئیات تأمین مالی نشده است. اینکه شرکت‌های خصوصی چگونه باید سرمایه‌گذاری کنند، مشخص نشده. بنده در یک مطالعه مقدماتی، چنین مواردی را در این اسناد پیدا نکردم.

وی افزود: یکی از اقدامات مهم، تضمین خرید خدمات و محصولات از سوی دولت است. خوشبختانه سازمان فضایی در این حوزه، رویکرد خوبی داشته و در قبال چند شرکت، این کار را انجام داده است. بر اساس دیدگاه من، این یک اتفاق مبارک در حوزه ساخت ماهواره بوده، اما انتظار می‌رود این حمایت به حوزه خدمات نیز تسری یابد. متأسفانه سایر سازمان‌ها تمایل چندانی به استفاده از این خدمات ندارند. شاید این سازمان‌ها نیاز را احساس می‌کنند، اما به دلایلی مانند محدودیت بودجه یا عوامل دیگر، به سمت بهره‌گیری از این خدمات نمی‌روند؛ در حالی که این خدمات می‌توانند آورده مناسبی برای آن‌ها داشته باشند.

وی ادامه داد: حمایت فنی نیز یکی دیگر از حوزه‌های بسیار مهم است. سال‌های زیادی است که ما دیتاهای فضایی را در اختیار داریم، این دیتاها در مرکز مربوطه دریافت و پردازش می‌شود. اکنون متخصصان باتجربه‌ای که سال‌ها در این حوزه فعالیت داشته‌اند و بعضاً بازنشسته شده‌اند، همچنان حضور دارند. همچنین نرم‌افزارهایی توسعه یافته‌اند و دیتاهایی ارزشمند در اختیار است. اگر این ظرفیت‌ها در اختیار بخش خصوصی قرار گیرد، دیگر نیازی نیست چرخ از نو اختراع شود.

وی در پایان گفت: آخرین نکته‌ام به بحث رگولاتوری یا همان قانون‌گذاری مربوط می‌شود. باید چارچوب‌های قانونی به‌گونه‌ای تنظیم شود که سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در این حوزه تسهیل شود.

انتهای پیام/