از تاریخچه ورود بستنی به ایران چه می دانید؟
اما آیا تابه‌حال به تاریخچه این دسر دلپذیر فکر کرده‌اید؟ اینکه چه کسی و چگونه بستنی را به ایران وارد کرد و در طول زمان چه تحولی در فرهنگ غذایی ما ایجاد شد؟ تاریخچه ورود بستنی به ایران نه‌تنها بر ذائقه مردم تاثیر گذاشت، بلکه به نمادی از تغییرات اجتماعی و فرهنگی نیز تبدیل شد؛ بنابراین، این مطلب شما را با جزییات جالبی از روند ورود بستنی به ایران آشنا کرده و لذت خوردن آن را برای شما لذیذتر خواهد کرد.
تاریخچه ورود بستنی به ایران
تاریخچه ورود بستنی به ایران برای اولین بار به اواخر دوران ناصرالدین‌شاه قاجار برمی‌گردد. شاه در سفر خود به اروپا طرز تهیه این خوراکی محبوب را یاد گرفت و دستور داد که آن را در دربار تهیه کنند. در ابتدا، بستنی تنها در میان اشراف و درباریان رواج داشت، اما به‌مرور زمان و با تلاش افرادی مانند ممد ریش و اکبر مشهدی، این خوراکی خوشمزه جای خود را در دل مردم عادی نیز باز کرد.
ممد ریش، اولین بستنی‌فروش ایران، بستنی‌های خامه‌ای با طعم گلاب و زعفران را با روش‌های دستی تولید می‌کرد. این بستنی‌ها که با یخ و نمک در بشکه‌های چوبی تهیه می‌شدند، به‌تدریج محبوبیت زیادی پیدا کردند و به‌تدریج فروشگاه‌های بستنی در تهران و سایر شهرها با روش های نگهداری مختلف گسترش یافتند.
در گذشته برای نگهداری، بستنی را در دبه هایی می ریختند که در جداره بیرون آن نمو یخ بود اما امروز از یخچال تاپینگ بستنی کینو استفاده می کنند که علاوه بر کیفیت، دسترسی را نیز برای برداشت بستنی ها راحت تر کرده است . در واقع قرار دادن بستنی ها در تاپینگ باعث افزایش فروش نیز می شود زیرا مشتریان می توانند بستنی ها را ببینند و انتخاب کنند.
نخستین تلاش ها برای تهیه بستنی در ایران
در روزگاری که تکنولوژی ساخت یخچال هنوز وجود نداشت، ساخت بستنی نیازمند خلاقیت و تلاش فراوان بود. به این صورت که ایرانیان برای تهیه یخ یا برف مجبور بودند به مناطق کوهستانی سفر کنند.
با رفتن به ارتفاعات، برف و یخ‌های تمیز زیرین را جمع‌آوری کرده و در ظروف عایق‌شده به شهر منتقل می‌کردند. در نهایت، این برف‌ها با شیره انگور یا دیگر طعم‌دهنده‌های طبیعی مخلوط می‌شدند و دسر خنک و دل‌چسبی را ایجاد می‌کردند.
اما در پایان دهه 40 بود که با ورود دستگاه‌های بستنی‌ساز به ایران ،شرکت سازنده به هر یک از بستنی‌فروشی‌های معروف تهران یک دستگاه هدیه داد و بستنی‌‌سازان نفسی راحت کشیدند. از آن زمان تا به امروز و با پیشرفت چشم‌گیر تکنولوژی، دستگاه‌های مدرن‌تری ساخته و روانه بازار شدند که روزبه‌روز بر رونق این کسب‌وکار وسعت بخشیدند.
در ادامه، به برخی از انواع بستنی‌هایی که از تاریخچه ورود بستنی به ایران به یادگار مانده‌اند و هنوز هم به‌عنوان دسر در سفره‌های ایرانی سرو می‌شوند، اشاره خواهیم کرد.
| بخش | توضیحات |
| اکبر مشتی و بستنی زعفرانی | اکبر مشتی با ترکیب ذائقه ایرانی و مواد اولیه بومی، بستنی زعفرانی را به شکل امروزی معرفی کرد. |
| بستنی دارچینی | بستنی دارچینی با رنگ قهوه‌ای و عطر دارچینی خاص خود، به عنوان یک دسر متفاوت عرضه می‌شد. |
| بستنی نونی | بستنی نونی که بین دو نان گرد و شیرین قرار می‌گرفت، تجربه‌ای نوستالژیک ورا برای بسیاری از مردم به همراه داشت. |
| بستنی یخی (آلاسکا) | بستنی یخی یا همان آلاسکا با طعم‌های متنوعی مانند لیمو، شاتوت و طالبی، به مرور زمان محبوبیت بیشتری پیدا کرد. |
• اکبر مشتی و بستنی زعفرانی
اکبر جعفری ملایری که بعدها به اکبر مشتی معروف شد، یکی از اولین افرادی بود که بستنی زعفرانی را به شکل امروزی معرفی کرد. او توانست با ترکیب ذائقه ایرانی و مواد اولیه بومی، بستنی ایرانی را از نمونه‌های خارجی متمایز کند.
تاریخچه ورود بستنی به ایران با معرفی بستنی زعفرانی توسط اکبر مشتی در خیابان ری تهران آغاز شد. او بستنی سنتی زعفرانی خود را با ترکیباتی مانند زعفران، گلاب، خلال پسته و بادام عرضه کرد که استقبال گسترده مردم باعث شد این نوع بستنی به‌عنوان یک دسر اصیل ایرانی شناخته شود.
• بستنی دارچینی
علاوه بر بستنی زعفرانی، بستنی دارچینی نیز در میان مردم ایران رواج داشت. این بستنی با رنگ قهوه‌ای و عطر دارچینی خاص خود، به‌عنوان یک دسر متفاوت عرضه می‌شد. اگرچه در آن زمان بستنی دارچینی به‌اندازه بستنی زعفرانی محبوب نبود، اما همچنان به‌عنوان یکی از طعم‌های خاص و نوستالژیک شناخته می‌شود.
تاریخچه ورود بستنی به ایران با چنین طعم‌های متنوعی ادامه یافت و بستنی‌های ایرانی از گذشته تا به امروز توانسته‌اند بخشی از فرهنگ غذایی ایران را به خود اختصاص داده و با طعم‌های منحصربه‌فردشان جایگاهی ویژه در دل مردم پیدا کنند.
• بستنی نونی؛ طعمی به‌یادماندنی از گذشته
بعد از استقبال بی‌نظیر از بستنی زعفرانی، خلاقیت ایرانی‌ها باعث شد تا نوع دیگری از بستنی به نام بستنی نونی روانه بازار شود. تاریخچه ورود بستنی به ایران با این نوآوری ادامه پیدا کرد، جایی که بستنی نونی که بین دو نان گرد و شیرین قرار می‌گرفت، نه‌تنها طعمی متفاوت ارائه می‌کرد،
بلکه تجربه‌ای نوستالژیک و دل‌چسب را نیز برای بسیاری از مردم به همراه داشت. نان ترد و شیرین با بستنی خنک ترکیب می‌شد و طعمی منحصربه‌فرد خلق می‌کرد که هنوز هم در ذهن بسیاری از ایرانی‌ها خاطره‌ای فراموش‌نشدنی را رقم می‌زند.
• بستنی یخی (آلاسکا)؛ نمادی از تابستان های ایرانی
هم‌زمان با رواج بستنی نونی، نوع دیگری از بستنی با نام بستنی یخی یا همان آلاسکا در میان مردم محبوب شد. این بستنی‌ها ابتدا با طعم‌های ساده‌ای مانند شربت آلبالو یا زعفران تولید می‌شدند و با یک چوب درون قالب‌های کوچک سرو می‌شدند؛ اما خلاقیت ایرانی‌ها به همین‌جا ختم نشد؛ طعم‌هایی مانند لیمو، شاتوت و طالبی به‌مرور به این بستنی‌ها اضافه شد و محبوبیت آن‌ها را دو چندان کرد.
بستنی‌های آلاسکا بیشتر توسط فروشندگان دارای گاری‌های فروش بستنی در خیابان‌ها عرضه می‌شدند. صدای زنگ مخصوص این فروشندگان، کودکان را به خیابان‌ها می‌کشاند و لحظاتی شاد و مملو از خنکی برایشان به ارمغان می‌آورد.
تاریخچه ورود بستنی به ایران با این نوع بستنی‌ها همراه بود و هنوز هم یادآوری طعم بستنی آلاسکا، نسیمی از خاطرات کودکی را برای بسیاری زنده می‌کند.
نگهداری بستنی در ایران و چالش های آن تا به امروز
جدا از شیوه تولید بستنی در زمان‌های قدیم که در بالا به آن پرداختیم، نگهداری از آن برای بستنی‌فروشان چالش‌های بیشتری را به همراه داشت؛ زیرا در گذشته، زمانی که امکانات به‌مانند حال حاضر این‌قدر پیشرفت نکرده بود،
بستنی‌فروشان می‌بایست برای حفظ و نگهداری بستنی به مدت طولانی‌تری از یخچال‌های سنتی استفاده می‌کردند. طراحی و ساخت این یخچال‌ها به‌گونه‌ای بود که ابتدا و با مشقت فراوان در داخل زمین چاله‌ای می‌کندند.
سپس یخ را برای جلوگیری از آب شدن بستنی و ماندگاری بیشتر آن، درون این چاله‌ها می‌ریختند؛ جدا از اینکه تهیه خود یخ هم سختی‌های خاص خودش را داشت و باید برای تهیه آن از برف‌های موجود در یخچال‌های طبیعی توچال استفاده می‌کردند.
1. روش‌های قدیمی نگهداری
یکی از روش‌های خلاقانه‌ای که درگذشته برای حفظ کیفیت بستنی مورد استفاده قرار می‌گرفت، استفاده از دبه‌های دوجداره بود. در این دبه‌ها، مواد اولیه بستنی در جداره داخلی قرار می‌گرفتند و در جداره بیرونی ترکیبی از یخ و نمک قرار می‌گرفت.
دبه‌ها به‌طور منظم تکان داده می‌شدند تا فرآیند یخ‌زدن به‌طور یکنواخت و سریع انجام گیرد. این روش باعث می‌شد تا فرآیند یخ‌زدن با سرعت بیشتری انجام‌شده و همچنان بافت نرم و خامه‌ای بستنی نیز حفظ شود.
تاریخچه ورود بستنی به ایران نشان می‌دهد که این روش‌ها نقش بزرگی در نگهداری کیفیت بستنی‌ها در دوران گذشته داشته و همچنان تأثیرات خود را در سنت‌های بستنی‌سازی ایرانی باقی گذاشته‌اند.
2. چالش‌های نگهداری بستنی در گذشته
عدم وجود یخچال‌های صنعتی یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های بستنی‌فروشان درگذشته بود. بستنی‌هایی که در آن زمان تولید می‌شدند، باید در همان روز به فروش می‌رسیدند و در صورت عدم فروش، بستنی به‌سرعت آب می‌شد و به دلیل از دست دادن کیفیت، دیگر قابل‌استفاده نبود.
این چالش در تاریخچه ورود بستنی به ایران موجب شد تا بستنی‌فروشان در جست‌وجوی روش‌های سریع‌تری برای عرضه بستنی به مشتریان باشند. به‌طوری‌که مشتریان بتوانند از بستنی تازه و باکیفیت لذت ببرند.
3. نوآوری‌های جدید در نگهداری بستنی
جدا از تولید یخچال‌های متنوع و مدرنی که برای نگهداری بستنی روانه بازار شدند، یکی از نوآوری‌های مهم در این زمینه ساخت و تولید یخچال‌های تاپینگ بستنی است. این دستگاه‌ها نوعی یخچال صنعتی هستند که به آن فریزر ویترینی یا فریزر تاپینگ نیز میگویند.
تاپینگ‌ها موجود در این یخچال‌ها نه‌تنها بستنی‌ها را در دمای مناسب حفظ می‌کنند، بلکه به دلیل طراحی ویترینی و جذاب خود، بستنی‌ها را در معرض دید مشتری قرار داده و این امکان را فراهم می‌آورند که مشتریان به‌راحتی بستنی مورد نظر خود را انتخاب کنند.
4. شرایط نگهداری بستنی در تاپینگ‌ها
همان‌طور که اشاره شد، امروزه یخچال‌های تاپینگ بستنی به‌ویژه در بستنی‌فروشی‌ها و کافی‌شاپ‌ها از تجهیزات ضروری به شمار می‌روند که برای نگهداری بهینه بستنی در شرایط مناسب طراحی‌شده‌اند.
این دستگاه‌ها نه‌تنها بستنی‌ها را در دمای مناسب حفظ می‌کنند، بلکه به دلیل طراحی ویترینی خود، به مشتریان این امکان را می‌دهند تا به‌راحتی بستنی مورد نظر خود را مشاهده و انتخاب کنند. از طرفی در داخل تاپینگ‌ها، بن‌ماری‌هایی وجود دارند که بستنی‌ها در آن‌ها نگهداری می‌شوند. این ویژگی به حفظ طعم و کیفیت بستنی در طول زمان کمک کرده و از آب شدن آن‌ها جلوگیری می‌کند.
همچنین توجه به این نکته ضروری است که برای نگهداری صحیح بستنی در تاپینگ‌ها، باید دمای آن‌ها به‌دقت کنترل شود. بهترین دما برای نگهداری از بستنی بین منفی 20 تا منفی 30 درجه سانتی‌گراد است البته مدت زمان نگهداری نیز بسیار حائز اهمیت است که در سایت kitchenall.com در این باره نقل شده است :
If you are going to store ice cream, then you should follow the guidelines based on whether you want it stored for a long period or just for a short while.For Long TermIf you are going to be storing your ice cream for the long term, ensure that it does not go above zero degrees. The perfect temperature you should leave your ice cream in storage is between -10 F and -20 F. Frozen treats in storage should never go above freezing point and should always feel hard.For ScoopingFor easy scooping and serving, the temperature of your ice cream storage system should be set between 6 and 10 degrees Fahrenheit. However, ensure that you do not keep it at this temperature for a long time as it would start to melt and also change in texture and taste.
اگر می‌خواهید بستنی را ذخیره کنید، باید دستورالعمل‌ها را بر اساس اینکه می‌خواهید برای مدت طولانی یا فقط برای مدت کوتاهی نگهداری کنید، دنبال کنید. برای بلند مدت اگر قرار است بستنی خود را برای مدت طولانی نگهداری کنید، اطمینان حاصل کنید که از صفر درجه بالاتر نرود. دمای مناسبی که باید بستنی خود را در انبار بگذارید بین -10 درجه فارنهایت و -20 درجه فارنهایت است. غذاهای یخ زده در انبار هرگز نباید از نقطه انجماد بالاتر بروند و همیشه باید سفت شوند. برای اسکوپ زدن برای اسکوپ کردن و سرو آسان، دمای سیستم نگهداری بستنی شما باید بین 6 تا 10 درجه فارنهایت تنظیم شود. با این حال، مطمئن شوید که آن را برای مدت طولانی در این دما نگه ندارید زیرا شروع به ذوب شدن و همچنین تغییر در بافت و طعم می کند.
هرگونه تغییر دما خارج از این بازه منجر به ذوب یا سفت شدن بستنی و کاهش کیفیت آن خواهد شد.
تاثیر بستنی بر فرهنگ ایرانی
ورود بستنی به ایران در ابتدا نه‌تنها تغییرات زیادی در ذائقه مردم ایجاد کرد، بلکه به‌عنوان نمادی از مدرنیته و تحولات اجتماعی نیز شناخته شد. در تاریخچه ورود بستنی به ایران، بستنی‌های سنتی مانند بستنی فالوده و بستنی زعفرانی به‌سرعت در مراسم‌های مختلف جایگاه ویژه‌ای پیدا کردند.
این دسر خوشمزه نه‌تنها در جشن‌ها و مراسم‌ها سرو می‌شد، بلکه با ظهور بستنی‌فروشی‌ها در شهرهای بزرگ، این مکان‌ها به فضایی اجتماعی تبدیل شدند. به‌طوری‌که مردم در این فضاها گرد هم آمده و علاوه بر لذت بردن از بستنی، به تبادل‌نظر و گفتگو نیز می‌پرداختند.
در نهایت
تاریخچه ورود بستنی به ایران از جمله داستان‌های جذاب و بی‌نظیر در دنیای خوراکی‌هاست که کمتر کسی به آن توجه می‌کند. احتمالاً زمانی که در حال لذت بردن از طعم شیرین بستنی هستید، به‌جز طعم خوشمزه آن چیزی ذهنتان را به خود مشغول نمی‌کند
اما تاریخچه ورود بستنی به ایران به ما نشان داد که این دسر محبوب و خوشمزه تحول چشمگیری را چه از لحاظ فرهنگی و چه از لحاظ اجتماعی برای ما ایرانیان به ارمغان آورده است. از اولین روزهای ورود بستنی به ایران تا به امروز، این خوراکی شیرین نه‌تنها طعم و مزه دل‌چسبی به زندگی مردم بخشیده است، بلکه به نمادی از تغییرات اجتماعی و فرهنگی تبدیل‌شده است.
از طرفی باید اشاره کرد که این خوراکی خوشمزه و لذیذ لحظات شیرین و شادی را به‌خصوص در فصول گرم سال برای ما به وجود آورده و توانسته با هر طعم و شکلی به خاطرات تابستانی‌مان رنگ و بوی خاصی بدهد.
